Konu mekanik saatlere geldiğinde pek çok farklı alt başlık açmak mümkün zira bu minyatür zaman makinelerinin yüzlerce farklı türü ve özelliği var. Benim bugün bahsetmek istediğim konu ise, direkt estetik ile ilgili olan kapalı kadran ile iskelet kadran arasında kalmış, “open heart” kadranlı modeller.
Open Heart tanımlamasının kelime anlamına baktığımız zaman, işlevi hakkında az çok fikir sahibi olabiliyoruz. Görüntü olarak kapalı bir kadran ile iskelet bir kadran arasında kalan open heart modeller, benim gözümde ne yazık ki kimliksiz bir karaktere sahipler. Bunun sebeplerine başlamadan önce open heart terimi nasıl ortaya çıkmış ondan bahsetmek istiyorum.
1795 yılında Abraham-Louis Breguet tarafından geliştirilen Tourbillon fonksiyonu, dönemin en büyük problemlerinden biri olan sapma miktarını minimuma indirmek üzere tasarlanmış bir komplikasyon olarak karşımıza çıkıyor. Mekanik saatlerdeki eşapmanın tek yönlü hareketine bir de yörüngesel hareket ekleyen sistemde, yer çekiminin sapma üzerindeki etkisini en aza indirmek hedeflenmiş. Günümüzde birçok marka farklı tipte Tourbillon mekanizmalar (double axis tourbillon, triple axis tourbillon, flying tourbillon…) üretmeye devam ediyor. Fakat artık, sapma miktarını düşürmek birincil hedef değil, asıl amaç Tourbillon’u yapabiliyor olmak.
Saatçilikte open heart teriminin ortaya çıkışı da tourbillon mekanizmalar ile paralellik gösteriyor. Lüks saatçilikte neredeyse bir bench mark haline gelen bu özelliği hayata geçirebilen markalar, haklı olarak bunu bir şekilde göstermek istiyorlar. Bu nedenle hemen her Tourbillon özellikli modelde eşapmanın denk geldiği kısım bir pencere şeklinde açık bırakılıyor ve bu sayede eşapmanın hareketi izlenebiliyor.
Ama durum halen daha böyle mi? Tourbillon saatler için EVET, ama giriş seviye İsviçre mekanik saatleri için HAYIR. Giriş seviye İsviçre mekanikleri diyorum çünkü ortada seyretmekten zevk alınacak bir mekanizma yok. Genelde Tourbillon eşapmanını görünür kılan pencereler, open heart kadranlarda mekanik saatleri diğer versiyonlardan ayıran belki de en belirgin özellik olan balans çarkını gözler önüne seriyor. Bu durum günümüzde öyle bir hal aldı ki, en ufak bir dekorasyonun bile yapılmadığı mekanizmalar open heart kadranlara yerleştirilmiş vaziyette. Aynı durum cam arka kapaklı modeller içinde geçerli. Eğer ortada göz zevkini arttıracak bir durum yoksa sadece saatin otomatik olduğunu göstermek için arka kapağı cam yapmanın ne anlamı kalıyor? Onun yerine işlemeli veya özelleştirilmeye açık düz bir arka kapak daha özel olmaz mı?
Bu söylediklerim tabii ki giriş seviyesi İsviçre mekanikleri için geçerli. Bence markalar bu modelleri, mekanik saat dünyasına yeni adım atmış, mekanik saatlerin ruhunu yeni kavrayan kullanıcıları hedefleyerek üretiliyorlar. Başarılı oluyorlar mı derseniz kısmen EVET. Quartz bir saatten mekanik saate geçiş yapan kullanıcılar için ilk bakışta mekanizmanın işçiliği ve tasarımı değil, yapmış olduğu mekanik hareket ilgi çekici oluyor. Fakat biraz bu alanda bilgi birikimi ve görüşe sahip olduktan sonra, ilgilerinin ister istemez başka tarafa kaymasının kaçınılmaz olduğunu düşünüyorum.
Bu durum tabii ki Open Heart teriminin mucidi diyebileceğimiz Zenith ve benzeri üst seviye İsviçre markaları için geçerli değil. Bu markaların saatlerinde kullanılan malzeme kalitesi ve tasarım, algıyı bir üst seviyeye çıkarmayı başarıyor. Üstelik satış rakamları ve kullanıcı deneyimlerine baktığımız zaman da başarılı bir tasarım tarzı olduğunu görebiliyoruz.
Benim özelimde, giriş seviyesindeki İsviçre mekanikleri için Open Heart kadranlar benden ne yazık ki geçer not alamıyor. Üst düzey markalarda ise bir iki modelin dışında bu özelliğe sahip olan ancak benim de almak isteyeceğim bir saat yok diyebilirim. Mekanizmalarında dekoratif modifikasyonlardan neredeyse hiç nasibini almamış Uzakdoğu markalarına ait modellere hiç girmiyorum bile…
