2019 Rolex Girişimcilik Ödülleri sahiplerini buldu; Uganda, Brezilya, Fransa, Hindistan ve Kanada’da toplamda beş bilim insanı, çığır açan projeleri için yardım almayı başardı.
“Son ağaç kesildiğinde, son nehir kirlendiğinde, son balık avlandığında; beyaz adam paranın yenmeyecek bir şey olduğunu anlayacak” diyor Kızılderili Şef Seattle, o ünlü şiirinde. O, gözlerini yumup diyarla bir olduğundan beri birçok şey değişti bu dünyada. Nehirler kurudu kirlendi, ağaçlar nefes olmaya yetememeye başladı, birçok hayvan türünün soyu tükendi. Her ne kadar bu durumun aciliyetini sizlere anlatmak için bardağın kurak tarafından baksak da, güzel şeyler de olmuyor değil.
Bu güzel olaylardan bir tanesi de geçen günlerde sonuçları açıklanan Rolex Girişimcilik Ödülleri. Dünyanın ilk su geçirmez saati olan Rolex Oyster’ın 50. yıl dönümü olan 1976’da Rolex; vizyonu, cesareti ve çığır açan projeleriyle geleceği yeniden şekillendirebilecek yenilikçi düşünürleri aramaya başladı. O günden bugüne 190 ülkeden toplamda 32.822 kişi başvuru yaptı. En genci 24, en yaşlısı 74 yaşındaydı, 138 uzman jüri oldu ve 140 girişimci takdire değer bulundu.
Bu yıl 10 finalist National Geographic Explorers Festival’da kendilerine ait projeleri sundu. Toplamda 111 ülkeden 957 başvuru yapıldı. Ayrıca bir ilk olarak; öncesinde jüri tarafından değerlendirilen projeler hakkında nihai karar için, sosyal medya ve Rolex’in web sitesi üzerinden halkın da fikri alındı.
Krithi Karanth – Doğa Koruma Bilimci
Krithi Karanth, Hindistan’daki milli parkları çevreleyen bölgelerde vahşi hayvanların ve insanların bir arada yaşayabilmesi için çalışıyor. Aslanlar ve filler gibi birçok hayvan, tarlalara ve bazen de mülklere girerek insanlara ve çiftlik hayvanlarına zarar verebiliyor.
“İnsan – vahşi yaşam çatışması, bitkilerini fillere, hayvanlarını kaplanlara yediren insanları içeriyor. Hindistan’ın yalnızca yüzde 4’ü koruma altında; ülkenin en büyük ve tehlikeli hayvanları tehdit oluşturuyor.”
Vahşi yaşamı ve tarlaları birbirinden ayıran ince çizgi
Böyle bir durumda aileler, zararlarını tazmin etme hakkına sahip olsalar da yalnızca yüzde 30’u yapabiliyor. Karanth’ın Wild Seve organizasyonu, kırsal bölgelerdeki insanların, insanlarla topraklarını paylaşan hayvanlar arasındaki düşmanlıkları hafifletme yolunda uzun bir yol kat edeceğine inandığı haklı tazminatlarına erişmelerini sağlıyor.
Miranda Wang – Plastik Kirliliğine Karşı Mücadele
Kanadalı Miranda Wang, poşetler ve paketleme malzemeleri gibi geri dönüştürülemez plastikleri yararlı yan ürünler haline getirme görevini üstlenmiş. Henüz 25’inde kendi firmasına sahip olan Wang, Rolex Girişimcilik Ödülleri sayesinde hayati çalışmalarına devam edebilmek için önemli bir fona sahip oldu. Rolex, Wang’ın firması BioCellection’ın, plastik atıklarının en kötüsünü, değerli endüstriyel kimyasallara dönüştürmek için bir dizi benzersiz teknoloji geliştirdiğini söyledi. Geliştirdiği teknikler istediği şeyi başarırsa, geri dönüştürülemeyen plastiklerin neredeyse üçte biri kullanılabilir malzemelere dönüştürülebilir.
Gregoire Courtine – Felçli İnsanların Tekrar Yürüyebilmeleri İçin
Bilim insanı Gregoire Courtine, tekrar yürüyebilmeleri için felçli insanlara yardımcı olmak istiyor. Rolex, Courtine’in metodunun beyin ve omurilik arasındaki iletişimi, yerleştirilebilir bir elektronik köprü kullanarak yeniden kurmaya, potansiyel olarak sinir büyümesini teşvik etmeye ve kişinin bacaklarını kontrol etme kabiliyetini geri kazanmasına dayandığını belirtiyor.
Doktor Courtine, beynin hareketi nasıl kontrol ettiği üzerine yoğunlaşıyor ve altı felçli hastada bu çığır açan teknolojiyle çalışıyor. Aldığı yardımla projesini bir sonraki aşamaya geçirmeyi ve işini büyütmeyi planlayan Courtine için sonraki adım; henüz felç geçiren hastalara ulaşarak her şey yeniyken iyileşmenin hızlanmasını sağlamak.
Joäo Campos-Silva – Dünyanın En Büyük Tatlı Su Balıkları Korumak
Brezilyalı balıkçılık ekolojisti Joäo Campos-Silva, dünyanın en büyük tatlı su balığı olan arapaymayı, türünün yok olması tehlikesine karşı korumak için yola çıkmış. Tehdit altındaki bu tür Amazon’da yaşıyor ve hem ekosistem hem de yerli topluluklar için büyük önem arz ediyor. Silva “Problemin en büyük nedeni fazla avlanma” diyor ve ekliyor “Arapayma tarih öncesi zamanlardan beri var. Yerel efsaneler insanları Arapayma’dan evrimleşmiş olarak gösteriyor. Ancak çabalarımız Arapayma’dan öteye geçiyor; kaplumbağalar, Manatiler (denizineği) ve diğer türlerin de popülasyonunda artış görüldü.”
Compos-Silva yerel dernekler ve balıkçılık liderleriyle yakın bir ortaklık kurdu ve sadece arapaymayı değil, onunla birlikte bölgenin nehirlerine bağlı olan yerel toplulukların geçim, yiyecek kaynaklarını ve kültürünü korumaya yönelik bir plan yaparak Rolex’le paylaştı. “Yerel topluluklara hakları olduğunu gösterdim” diyor “Nehirleri ve gölleri korurken, kendi sosyal güvenliklerinin de geleceğini koruyabilirler.”
Brian Gitta – Sıtma Testi İçin En Hızlı Yol
Ugandalılar sıtma testlerinin sonucu öğrenmek için günler ve hatta haftalarca beklemek zorunda kalıyor, bu nedenle temel tedavi süreci aksıyor. Bilgi teknolojileri uzmanı Brian Gitta, hastalığın etkisini azaltmak için kişilerin hızlı tedaviye erişmelerini sağlamaya kararlı.
Dünya üzerindeki 220 milyon sıtma vakasının yüzde 4’ü Uganda’da yaşanıyor. Taşınabilir bir test cihazı olan Matiscope, dakikalar içinde sonuç veriyor, kan örneği yerine ışıklar ve mıknatıslar kullanıyor. Gitta, “Sıtmaya yönelik ilaçlarda iyileştirmeler yaparak büyük yol kat ettik, şimdi tanıyı hızlandırmamız gerekiyor” diyor.
